کلمه روبات (robot) اولین بار در سال ۱۹۲۱ در نمایشنامه ای بنام “روباتهای جهانی روسام” اثر کارل چاپر (نویسنده چک) بکار برده شد. این کلمه از روبوتها که در زبان چک معنای “کار شاق و اجباری” می دهد، مشتق شده است. در این نمایشنامه روباتها موجوداتی هستند که توسط دانشمند زیست شناس نابغه ای بنام روسام از یک خمیرمایه اسرارآمیز تولید می شوند تا جای کارگران را بگیرند. این نمایشنامه، پایانی تراژیک و ترسناک دارد، چون روباتها بتدریج کاملتر و هوشمندتر شده و بعنوان موجود برتر نسل انسان را منقرض می کنند.
در اسطوره های قوم یهود موجودی افسانه ای بنام گولوم وجود دارد که از گل ساخته شده و توسط نیرویی جادویی جان می گیرد. هیولای رعب انگیز داستان معروف دکتر فرانکنشتین (اثر مری شلی) را نیز می توان یک روبات دانست، مخلوق هولناکی که از بخیه زدن قطعات بدن مرده های مختلف ساخته شده و با الکتریسیته روح حیات در آن دمیده می شود.
چیزی که در همه این داستانها مشترک است، پایان غم انگیز آنهاست. روبات گولوم یا هیولا سرانجام خالق خود را نابود می کند. در این افسانه ها حیات مصنوعی معادل وحشت و دردسر است. این داستانها در واقع انسان را از پیشرفت بیش از حد منع می کنند، و نسبت به عواقب وخیم آن هشدار می دهند. اما وحشت نکنید، روباتهایی که ما می سازیم فقط ماشینهای هوشمندی هستند که دستورات ما را بطور خودکار اجرا می کنند. اما اجازه دهید ببینیم ایده موجود مصنوعی هوشمند از کجا آمده و انسانها در طول قرون و اعصار چگونه آنرا دنبال کرده اند.
فرانکنشتین
مخلوق ترسناک دکتر فرانکنشتین
گولوم
گولوم
اتوماتون و انیماترونیک
اتوماتون (automaton) وسیله ایست که می تواند با اتکا به نیروی خود حرکت کند. از آنجاییکه مکانیزم حرکت اتوماتون اغلب مخفی ست و به چشم نمی آید، برای افراد معمولی این تصور پیش می آید که آنها موجوداتی خودمختار یا زنده هستند. با اینکه تعریف اتوماتون برای اشیا ساده ای مانند ساعت هم صدق می کند، اما این اصطلاح معمولا برای توصیف دستگاه هایی که ظاهر و حرکات موجودات زنده را تقلید می کنند بکار برده می شود.
انسانها از همان اولین روزهای خلقت درباره بدن خود یا موجودات دیگر و طرز کار آن کنجکاو بوده اند و این شیفتگی باعث شده تا آرزوی خلق موجودی شبیه آن را در سر بپرورانند. اولین اقدامات برای جان بخشیدن به مجسمه ها از یونان باستان شروع شد. آنها با استفاده از نیروی بخار و آب و بکار گرفتن مکانیزمهای ساده، بخشهایی از بدن مجسمه ها را به حرکت در می آوردند. بعدها مکانیزمهای پیچیده تری ساخته شد. مجسمه هایی که راه می رفتند، پرنده هایی که آواز می خواندند، آتشهایی که خود به خود روشن می شدند و مانند آنها. در ایران، مصر و چین باستان نیز مدارکی دال بر اختراعات مشابه بدست آمده است.
این روند با سقوط امپراتوری های یونان و روم دچار وقفه ای طولانی شد اما در دوره رنسانس اتوماتون نیز مانند سایر علوم و هنرها از پرده محاق خارج شد. داستانهای جالبی از یک عقاب پرنده ی آهنین که در سالهای دهه ۱۴۷۰ میلادی بدست یوهان مولر ساخته شد، نقل شده است. در قرون چهاردهم و پانزدهم میلادی اتوماتون بازی محبوب اشراف بود. لءوناردو داوینچی یک شیر متحرک برای لویی دوازدهم (پادشاه فرانسه) ساخته بود؛ شارل پنجم تعداد زیادی اسباب بازی مکانیکی داشت که آنها را جیانلو دلاتور، دانشمند اهل کرمونا برایش ساخته بود. کریستین هویگنس، دانشمند هلندی نیز در دهه ۱۶۸۰ یک بازوی مکانیکی اختراع کرده بود.
اولین اتوماتون شبه انسانی (که به آدمک-android-معروف است) در اوایل قرن شانزدهم میلادی توسط هانس بالمن ساخته شد. از آن زمان به بعد آدمک ها در مرکز توجه سازندگان اتوماتون قرار دارند. در قرون بعدی آدمک هایی ساخته شدند که ساز می نواختند، نقاشی می کردند، داستان می نوشتند و حتی شطرنج بازی می کردند (یا حداقل تظاهر به بازی می کردند).
قرن هجدهم عصر طلایی اتوماتون بود، و ماشینهای بسیار ظریفی در این سده ساخته شد. برای ساخت این ماشینها اغلب از چرخدنده های ظریف ساعت ها و استوانه های کنترلی استفاده می شد. قلب یا بهتر است بگوییم مغز این ماشینها همان استوانه کنترلی بود که روی آن صدها یا هزاران میله یا بادامک با اشکال پیچیده تعبیه می شد. استوانه کنترلی نیروی حرکتی خود را از یک فنر، شبیه فنر ساعت می گرفت و به نوبه خود (توسط بادامک ها) اهرمها و میله های دیگری را به حرکت درمی آورد که باعث حرکات بسیار پیچیده ماشین می شد.
معروفترین اتوماتون قرن هجدهم آدمکی بود بنام تورک، که در سال ۱۷۷۰ توسط ولفگانگ فون کپلن ساخته شد. این آدمک توسط صاحب خود، یوهان نپوماک مالزل به سرتاسر اروپا و آمریکا سفر کرد و مردم را با بازی شطرنج خود متحیر ساخت. مردم آن روزگار به اندازه کافی از مکانیزم داخلی اتوماتون ها اطلاع داشتند، و می دانستند که یک وسیله مکانیکی هر اندازه پیچیده، نمی تواند فکر کند. اما تورک این عقیده را به چالش کشید. تورک با اغلب مشاهیر آن روزگار (مانند ناپلءون، چارلز بابیج و ادگار آلن پو) بازی کرد و اکثر آنها را هم برد. اما راز تورک بعدها برملا شد و معلوم شد که داخل این ماشین ظریف جایی برای پنهان شدن یک انسان تعبیه شده بود که یک شطرنج باز قهار را در خود مخفی می کرده است.
اما تورک پیچیده ترین اتوماتون تاریخ نیست بلکه این عنوان بی تردید شایسته یک مرغابی مکانیکی است که در سال ۱۷۳۸ توسط ژاک وکانسو اختراع شد. این مرغابی شنا می کرد، بال می زد، با منقار پرهایش را می آراست، آب و غذا می خورد و حتی پس مانده غذای خورده شده را دفع می کرد! تمامی این حرکات مستلزم هزاران قطعه متحرک مکانیکی بود که در داخل بدن مرغابی و روی یک پایه بزرگ نصب می شد. اما اتوماتون برای وکانسو فقط جنبه سرگرمی داشت و دغدغه اصلی وی ماشینهای خودکار بافندگی بود، در سال ۱۷۴۳، وکانسو بازیچه های مکانیکی خود را فروخت و مدیریت یک کارخانه دولتی ابریشم بافی در فرانسه را بر عهده گرفت. در اینجا بود که وکانسو یک ماشین خودکار بافت نقوش برجسته ابریشم اختراع کرد که توسط کارتهای سوراخ دار کار می کرد. متاسفانه این اختراع هوشمندانه در اثر عداوت بافندگان دیگر برای مدتها نادیده گرفته شد.
در سال ۱۸۰۴ جوزف ماری ژاکارد ابداع وکانسو را با طرحهای خود تکمیل و افتخار اختراع ماشین بافندگی خودکار را به نام خود ثبت کرد. با اینکه ماشینهای ژاکارد هم از مخالفت کینه توزانه صاحبان کارخانجات بافندگی معاصر وی مصون نماند و حتی در مواردی کار به سوزاندن کارخانجات بافندگی خودکار کشید، اما در نهایت این ماشینها کارایی فوق العاده خود را به اثبات رسانده و راه انقلاب صنعتی را هموار کردند.
در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، همزمان با پیشرفت تکنیکهای ساخت و تولید، وسایل مکانیکی خودکار به میان مردم راه یافتند که از میان آنها می توان به ساعتهای فانتزی، اسباب بازی های مکانیکی پیچیده و اختراعات نوظهور دیگر اشاره کرد. امروزه موتورهای الکتریکی مینیاتوری و وسایل کنترل الکترونیکی جای فنر و چرخدنده را در اسباب بازی ها گرفته است، اما همچنان می توان اتوماتون های ظریف و خوش ساخت را در گوشه و کنار یافت.
بدون شک سهم بزرگی از اختراعات انقلاب صنعتی مدیون کنجکاوی های بازی گونه سازندگان اتوماتون در عصر رنسانس است. امروزه اتوماتون به هنر راه یافته است. شرکت بزرگ فیلمسازی والت دیسنی در بسیاری از آثار موفق خود از ماشینهای پیچیده ای که نقش بازیگران حرفه ای را ایفا می کنند، استفاده کرده است. این ماشینهای فوق العاده ظریف که انیماترونیک (animatronic) نامیده می شوند، به کمک موتورهای الکتریکی و ابزارهای هیدرولیک باور حیات را به سادگی به افراد القا می کنند.
از حقه های ساده یونانیان و مصریان باستان گرفته تا انیماترونیک های پیچیده والت دیسنی که به معجزه شبیه هستند، همه این ماشینها در یک اصل ساده مشترکند، آنها فقط یک سلسله حرکات از پیش تعیین شده را بازتولید و تکرار می کنند.
برگرفته از کتاب “چگونه روبات بسازیم” از آقای علیرضا زارع پور
اتوماتون 5
اتوماتون 2
اتوماتون 3
اتوماتون 4

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید

keyboard_arrow_up